Pernah seorang
YouTuber, yang aku suka tengok video dia, cakap yang "Aku tak nak betul,
aku nak menang." Dia cakap ini dalam konteks perdebatan tentang hak
haiwan. Dia mengkritik mereka yang atas sebab kemutlakan moral, atas sebab
kemahuan untuk berada pada pihak yang “benar”, enggan bertolak ansur dengan
mereka yang kemungkinannya boleh menjadi sekutu yang penting dalam pemansuhan
eksploitasi haiwan. Salah satu contoh yang dia berikan ialah kes vivisection (pembedahan
haiwan hidup). Dalam bidang vivisection, terdapat saintis yang mahu melihat
pengurangan eksperimentasi haiwan tapi dalam masa yang sama tidak memahukan
pengharaman eksperimentasi haiwan secara mutlak kerana mengetahui yang dalam
sesetengah kes, eksperimentasi haiwan boleh mendatangkan manfaat kepada
manusia. Sebagai seorang yang mahu mempertahankan hak haiwan, apa yang boleh
kau lakukan bagi mengurangkan penderitaan haiwan?
Kau boleh pilih
untuk tidak bertolak ansur dan tidak bekerjasama dengan para saintis ini (yang
mengetahui selok-belok dunia eksperimentasi haiwan dan undang-undang
disebaliknya) dan berkempen untuk mengharamkan semua jenis eksperimentasi
haiwan. Suara kau akan didengari dan diabaikan. Dan sementara kau bertenggek di
atas takhta moraliti kau yang unggul, tak satu haiwan pun yang akan
diselamatkan. Atau kau boleh pilih untuk lakukan yang sebaliknya. Kau boleh
pilih mengiktiraf yang dunia ini tidak berfungsi di atas ideal semata-mata. Kau
boleh pilih untuk bertolak ansur dan bekerja dengan para saintis dan berkempen
untuk mengetatkan undang-undang eksperimentasi haiwan. Sebab sekutu kau ialah
mereka yang suaranya dilihat sebagai penting dalam dunia sains, kau mempunyai
peluang yang jauh lebih tinggi untuk menyelamatkan haiwan, walaupun hanya
sebahagian daripada mereka. Dari segi moralitinya kau mungkin dianggap sebagai
pengkhianat kepada ideal kau, tapi secara praktikalnya, kau akan berjaya
melakukan apa yang mereka yang bermoral mutlak gagal lakukan.
Aku nampak senario
yang agak serupa dalam isu reformasi Islam. Aku lihat sesetengah ateis
menentang usaha reformasi Islam yang dilakukan oleh mereka seperti Maajid Nawaz
dan Irshad Manji, menyifatkan usaha mereka sebagai tidak jujur. Dalam kedegilan
mereka untuk berada pada pihak yang benar, mereka mengetepikan kerjasama dengan
mereka yang berpotensi untuk mengubah Islam dari dalam. Mereka mengharapkan
yang Muslim mempercayai yang Qur’an bukan kata-kata tuhan, tapi ialah rekaan
manusia. Bagi aku, harapan ini ialah harapan yang terlalu tinggi dan langsung
tak realistik. Bahkan orang Kristian dan Yahudi sekular di negara-negara Barat
pun masih mempercayai yang Bible ialah kata-kata tuhan. Apa yang menyebabkan
mereka tidak ganas (walaupun Bible mengandungi jauh lebih banyak contoh
keganasan yang disokong oleh Yahweh berbanding dengan Qur’an) ialah kenormalan
perbuatan memilih ayat yang dirasakan sesuai dan meninggalkan ayat yang
dirasakan kejam, serta kelonggaran untuk mengatakan apa yang alegorikal dan apa
yang literal.
Atas sebab itu,
apa yang perlu dicapai ialah untuk menjadikan Islam selonggar agama Kristian dan
Yahudi. Kita perlu menerima hakikat yang pada tahun 2016, di kebanyakan pelosok
dunia termasuk Malaysia, kebanyakan Muslim akan terus hidup dengan tanggapan
asas yang Qur'an ialah kata-kata tuhan yang tidak mengandungi kesilapan,
seperti mana orang Kristian dan Yahudi menganggap Bible ialah kata-kata tuhan
yang tidak mengandungi kesilapan. Ini sesuatu yang tidak boleh dirunding. Tapi
apa yang boleh dirunding ialah bagaimana tafsiran terhadap ayat-ayat Qur'an
dilakukan. Kita perlu menyokong segala usaha untuk menormalisasikan
interpretasi yang progresif dan yang selari dengan perkembangan moraliti dunia
moden. Kerana para reformis terpaksa bekerja dengan teks kuno yang gasar, kita
tidak dapat tidak akan berhadapan dengan banyak ketidakjujuran intelek dalam
meyakinkan dunia yang Islam boleh diharmonikan dengan nilai-nilai moden seperti
kebebasan beragama, kebebasan menukar agama, kebebasan bersuara, penerimaan
LGBT, dan sebagainya. Bagaimana ini boleh dilakukan? Aku tak tahu, dan aku
perlu akui yang aku tak cukup kisah/berdisiplin untuk berusaha ke arahnya. Kalau
aku sendiri yang perlu buat kerja reformasi ini, aku rasa otak aku akan meletup
sebab tak tahan segala mental gymnastics yang perlu dilakukan. Sebab itu aku
tinggalkan kerja ini kepada mereka yang sanggup melakukannya. Dan mereka
mempunyai sokongan aku yang sepenuhnya.
Adakah ini
bermaksud yang aku mempromosi ketidakjujuran intelek? Tak. Tapi aku bersedia
untuk bertolak ansur dalam kes Islam. Bagi aku, lebih baik hidup dengan 1.6
bilion Muslim progresif yang badan ulama'nya selekeh dalam pentafsiran Qur'an,
daripada hidup dengan 1.6 bilion Muslim konservatif yang badan ulama'nya
mempunyai integriti intelek. Ini satu tolak ansur yang mungkin tak
menyelesakan, tapi ia adalah langkah pragmatik aku rasa yang patut diambil.
PS: Dalam berpolitik, tolak ansur ialah sesuatu yang tak dapat dielakkan. Muhammad ada menunjukkan contoh yang boleh diteladani melalui Perjanjian Hudaibiyah, satu tolak ansur yang begitu tidak popular dalam kalangan sahabat tetapi yang akhirnya mendatangkan manfaat yang besar bagi pihak Muslim (kalau sirah yang aku belajar selama ini boleh dipercayai). Aku tak pernah kata yang Muhammad ialah 100% tak boleh harap. ;)
